Cross dressing
Door de eeuwen heen hebben mensen vormgegeven aan hun seksuele identiteit, onder andere via kleding. Tot de 19e eeuw was voor vrouwen het dragen van ‘mannelijke’ kleding, zogeheten ‘cross dressing’, vaak noodzaak. In de loop van de tijd vervaagden de stereotiepe verschillen tussen typisch mannelijke en typisch vrouwelijke kleding. Tegenwoordig wordt kleding wel gebruikt als manier om te spelen met de stereotypen van mannen en vrouwen.
Cross dressing is van alle tijden
Kleding dragen van de andere sekse bestaat al duizenden jaren. In het Oude Testament komt een travestieverbod voor en ook de Koran kent seksespecifieke kledingvoorschriften. Cross dressing, ook wel travestie genoemd, kwam in het verleden ook bij vrouwen regelmatig voor. Deze vrouwen handelden vaak uit economische overwegingen, soms vanwege het avontuur of om uit de beperkte vrouwenrol te kunnen stappen.
Mannelijke kleding als noodzaak
Rudolf Dekker en Lotte van de Pol vonden voor hun onderzoek naar vrouwen in mannenkledij, honderdtwintig Nederlandse ‘gevallen’ in de periode 1550-1839. Er waren vrouwen die zich tijdelijk als man kleedden voor bijvoorbeeld een reis, tijdens carnaval en in het theater. Anderen leefden voor langere tijd als man omdat ze een mannenberoep (matroos of soldaat) wilden uitoefenen, of om het criminele pad op te kunnen gaan.
Bekende historische vrouwen in mannenkleren:
- Jeanne d’Arc (ca. 1412–1431)
- Mary East (ca. 1718-1782) alias James How (Engeland)
- Maria van Antwerpen (1719–1781)
Vrouw minderwaardige sekse
Vrouwen in pak – zoekresultaat google
Tot het eind van de zeventiende eeuw was het voor vrouwen relatief gemakkelijk om zich als man te presenteren. Dat had te maken met de manier waarop tegen biologisch geslacht werd aangekeken. Er was één sekse: de mannelijke. De vrouw werd gezien als een (minderwaardige) variant van de man, ook op de maatschappelijke ladder. Vanuit dit perspectief kon het streven van vrouwen om via cross dressing hogerop te komen op enige mate van begrip rekenen.
Het twee-seksensysteem
Rond 1800 begon men, door toegenomen wetenschappelijke inzicht, steeds meer nadruk te leggen op de (biologische) verschillen tussen mannen en vrouwen. Het twee-seksensysteem deed z’n intrede: man en vrouw waren aparte categorieën. In theorie gelijkwaardig, maar elk met voorgeschreven gedrag en een eigen, onveranderlijke positie in de samenleving. Vanaf toen was cross dressing niet meer maatschappelijk aanvaard.
‘Vrouwen in mannenkleren waagden het de denkbeeldige lijn tussen man(nelijkheid) en vrouw(elijkheid) te overtreden en dat was ongehoord.’
Bron: Vrouwen in mannenkleren in de achttiende eeuw (Amber Stegink)
Ondanks deze maatschappelijke houding bleven er vrouwen die zich als man kleedden en soms ook gedroegen, zoals:
- George Sand (1804-1876), Franse schrijfster, verscheen vaak in een mannenpak, rookte pijp en had veel affaires.
- Sarah Bernhardt (1844-1923), Franse actrice, introduceerde samen met George Sand als eerste het tweedelig pak voor de vrouw.
- Radclyffe Hall (1880-1943), Engelse schrijfster van onder meer de roman De bron van eenzaamheid. Hall had een chique, verzorgde stijl met veel mannelijke kenmerken en liet zich ‘John’ noemen. Ze leefde openlijk samen met haar vriendin.
Hollywood
In Hollywoodfilms van de jaren dertig van de 20e eeuw verschenen actrices in broek, zoals Marlène Dietrich (1901-1992), Greta Garbo (1905-1990) en Katherine Hepburn (1907-2003). Ook naast de filmset droegen ze deze kleding steeds vaker. Toch heeft het nog enkele decennia geduurd, voordat de broek voor vrouwen gemeengoed werd. In de jaren zestig ontstond er nog enige ophef toen Yves Saint Laurent een smoking voor vrouwen ontwierp.
Cross dressing nu
Tegenwoordig zie je dat zowel mannen als vrouwen soms spelen met zogenaamde ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ kleding, door kleren te dragen van de andere sekse dan waartoe iemand op basis van het biologische geslacht gerekend wordt. Kleding is onderdeel van hun performance. Denk bijvoorbeeld aan:
- Drag kings (vrouwen verkleed als man)
- Drag queens (mannen verkleed als vrouw)
- Travestieten. De term travestie slaat nu vooral op mannen die af en toe in vrouwenkleren lopen, vanuit de behoefte om zich als vrouw te uiten.
Wist je dat?
… de pantalon in de jaren vijftig van de 20e eeuw nog alleen behoorde tot de vakantie- en sportmode van vrouwen?
… ontwerper Jean Paul Gaultier mannen in 1985 een rok liet dragen en in 1990 het korset veranderde in een symbool van vrijheid?
