Geef man betaald en flexibel vaderschapsverlof
Van een ‘gelijk speelveld’ op de arbeidsmarkt zal nooit sprake zijn, zolang de zorg voor kinderen vooral op de schouders van vrouwen rust en de overheid geen sluitend zorgvangnet biedt. Laten we daarom doorpakken en vaders betaald en flexibel op te nemen vaderschapsverlof geven.
De voltijdnorm voor mannen en vaders lijkt onwrikbaar, hoe graag een deel van de mannen ook aangeeft minder te willen werken
Vrouwen bevinden zich ‘in een situatie waarin werk niet langer werk is en rust niet langer rust (…) een kopje koffie drinken zonder tienmaal op te staan, een gesprek voeren met iemand anders, een krantenartikel lezen, blijken opeens een onvoorspelbare luxe te zijn.’
Dit citaat is herkenbaar voor veel Nederlandse vrouwen vandaag de dag en had dan ook zo uit het pas verschenen onderzoek Lekker vrij? van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis, kunnen komen (Voorpagina, 8 maart). Maar dat is niet het geval. Het zijn observaties van Joke Smit in Het onbehagen van de vrouw. Geschreven: vijftig jaar geleden.
De neiging van vrouwen om zich perfectionistisch, betrokken en verantwoordelijk op te stellen, heeft zich toen en nu ontwikkeld in een context van maatschappelijke omstandigheden waar dingen constant in de soep dreigen te lopen, en waar niemand anders – mannen, overheden – bereid is om de nodige zorgverantwoordelijkheden op zich te nemen. Een halve eeuw overheidsbeleid gericht op arbeidsparticipatie van vrouwen heeft de scheve verdeling van betaald werk en onbetaalde zorg tussen vrouwen en mannen niet kunnen doorbreken. De voltijdnorm voor mannen en vaders lijkt onwrikbaar, hoe graag een deel van de mannen, met name jonge vaders, ook aangeeft minder te willen werken.
Vanzelfsprekendheid
Wél het economisch benutten van de talenten van vrouwen, maar niet het gelijk verdelen van zorgverantwoordelijkheden
Aleid Truijens (Ten eerste, 12 maart) benijdt en bewondert mannen omdat die alles wat om aandacht schreeuwt achteloos opzij kunnen schuiven en zeggen: nu ben ik aan het werk. Of: ik ga sporten. Vrouwen zouden zich volgens haar meer moeten oefenen in dit soort zorgeloosheid in plaats van zich voor alles verantwoordelijk te voelen. Hiermee gaat Truijens er impliciet vanuit dat vrouwen en mannen nu eenmaal zo zijn. Daarmee gaat zij voorbij aan de macht van de vanzelfsprekendheid. In Nederland geloven wij in keuzevrijheid, maar in werkelijkheid zijn wij geconditioneerd.
Ons economisch systeem heeft slechts één van de twee eisen van de vrouwenbeweging omarmd. Wél het economisch benutten van de talenten van vrouwen, maar niet het gelijk verdelen van zorgverantwoordelijkheden. Daardoor kunnen vrouwen niet zo zorgeloos werken als mannen. Er zal op de arbeidsmarkt nooit sprake zijn van een ‘gelijk speelveld’ tussen vrouwen en mannen, zolang de zorg voor kinderen vooral op de schouders van vrouwen rust en de overheid geen sluitend zorgvangnet biedt. Weinig vrouwen zullen ervoor kiezen in deze omstandigheden voltijd te werken; weinig mannen om betaalde arbeidsuren in te ruilen voor onbetaalde zorguren.
Daarom werken moeders in Nederland gemiddeld 33 uren per week onbetaald en 16 uren betaald. Bij de vaders is het precies andersom: zij werken 15 uren onbetaald en 38 uren betaald. Puur kwantitatief hebben vrouwen en mannen dus ongeveer even veel vrije tijd. Maar hieronder zitten nog twee belangrijke pijnpunten.
Emotiewerk
Veel moeders werken door deeltijdbanen onder hun niveau en komen doodmoe en gefrustreerd thuis
Het anderhalfverdienersmodel biedt vrouwen misschien evenveel vrije tijd, maar ook half zoveel geld en loopbaan, terwijl jonge vrouwen inmiddels hoger opgeleid zijn dan jonge mannen. Veel moeders werken door deeltijdbanen onder hun niveau en komen doodmoe en gefrustreerd thuis. Als ze dan eenmaal thuis zijn gekomen, ‘smaakt’ hun vrije tijd toch iets minder goed; de vrije tijd van vrouwen is meer versnipperd en ze brengen die voor een groter deel door in aanwezigheid van hun kinderen. Daarnaast zijn vrouwen meer gericht op wensen en welzijn van anderen dan mannen. In het Lekker vrij? onderzoek wordt dit emotiewerk genoemd. Vrouwen ervaren hierdoor relatief veel tijdsdruk en hun vrije tijd voelt minder vrij dan de vrije tijd van mannen.
Emotiewerk is niet in uren te tellen, want het gaat om een subjectieve ervaring die pas werkelijk aan de oppervlakte komt wanneer onderzoekers in gesprek gaan met mensen. Maar het is wel degelijk een belasting die tot nu toe vooral door vrouwen gevoeld wordt. Getuige de golf van publiciteit en ervaringsverhalen in de media hebben Atria en het SCP hiermee blijkbaar een bron van onbehagen bij vrouwen aangeboord. We weten dat het gelijk verdelen van zorgverantwoordelijkheden moeilijker te realiseren is dan het economisch benutten van de talenten van vrouwen. Daarvoor is een rigoureuze maatregel nodig. Laten we doorpakken en vaders betaald en flexibel op te nemen vaderschapsverlof geven op het moment dat moeders na het bevallingsverlof weer terug aan het werk gaan.
