Flexibilisering van de arbeidsmarkt blijkt voor de relatie- en gezinsvorming van vrouwen per opleidingsniveau anders uit te werken. Aldus het CBS-rapport Flexibele arbeid en de gevolgen voor relatie- en gezinsvorming van 27 september.

Onderzoeksresultaten

Het CBS voert via de Enquête Beroepsbevolking (EBB) jaarlijks onderzoek uit naar de beroepsbevolking van Nederland. Door de uitkomsten van deze enquête te koppelen aan het Stelsel Sociaal-statistische bestanden kon het CBS constateren of binnen een jaar na de peiling van het EBB de participanten waren gaan samenwonen, trouwen, of zwanger werden van hun eerste, tweede of derde kind en welk type arbeidscontract zij hadden. Hieruit blijkt dat de manier waarop flexwerk (tijdelijke contracten, oproep- of uitzendwerk) de relatie- en gezinsvorming voor vrouwen beïnvloedt, gedifferentieerd samenhangt met hun opleidingsniveau:

• Lager opgeleide vrouwen met een deeltijd flexbaan worden relatief vaak zwanger. Gemiddeld werd 13% van alle vrouwen met een flexbaan binnen het jaar zwanger (tegenover 18,8% van de vrouwen met een vaste aanstelling). Maar van de groep lager opgeleide vrouwen met een deeltijd flexbaan werd 22% zwanger. Deze groep vrouwen hebben weinig arbeidszekerheid en een laag inkomen. Daarnaast zijn tegenwoordig de scheidingspercentages bij lager opgeleiden hoger dan bij hoger opgeleiden. Dit maakt deze groep extra kwetsbaar, met de kans dat zij op langere termijn niet financieel onafhankelijk kunnen zijn.
• Middelbaar opgeleide vrouwen met een flexbaan vinden moeilijker een partner (rond 12% vindt een partner) dan middelbaar opgeleide vrouwen die zelfstandig zijn (15% vindt een partner) of een vaste baan hebben (rond 14% vindt een partner). Het niet vinden van een partner kan er voor deze groep vrouwen toe leiden dat zij (ongewenst) geen kinderen krijgen of kiezen voor alleenstaand ouderschap.
• Hoger opgeleide vrouwen met een fulltime flexbaan werden in 10,1 % van de gevallen zwanger. En werden daarmee het minst vaak moeder. Deze groep vrouwen lijkt hun zwangerschap uit te stellen tot zij meer baanzekerheid hebben. Dit kan leiden tot negatieve effecten op de gezondheid van deze vrouwen door de hogere leeftijd waarop zij zwanger worden. Het risico bestaat dat uitstel leidt tot afstel, waardoor zij kinderloos blijven.

Vervolgonderzoek

De afgelopen 10 jaar is het aantal werkenden met een flexibel arbeidscontract toegenomen. Dit aantal zal door verdere globalisering, automatisering en robotisering naar verwachting alleen maar verder toenemen. Uit onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) over flexibilisering van de arbeidsmarkt uit 2017, blijkt dat vrouwen een grotere kans hebben op een flexibel contract dan mannen. Daar komt bij dat momenteel vooral vrouwen onder de 30 een flexbaan hebben, de leeftijd waar relatie en gezinsvorming plaatsvindt. Aangezien 43% van de vrouwen op de arbeidsmarkt zwangerschapsdiscriminatie ondervindt, aldus onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens (CvRM) uit 2016, en met name bij de transitie van flex naar vast werk, pleit Atria voor onderzoek naar de relatie tussen zwangerschapsdiscriminatie, flexwerk en uitgestelde (of afgestelde) zwangerschap.

Het longitudinale onderzoek dat het CBS zelf voorstelt naar mogelijke stapeling van negatieve effecten van flexwerk, of het verdwijnen van verschillen tussen de diverse groepen juicht Atria ook toe. Bij een dergelijk alomvattend onderzoek, dat zowel nationaal als internationaal nog niet heeft plaatsgevonden, ziet Atria een rol voor zichzelf weggelegd.

Wat doet Atria

Omdat de Nederlandse arbeidsmarkt flexibiliseert, technologiseert en robotiseert, verandert de aard, de invulling en de betekenis van werk snel. Dit biedt nieuwe kansen om het talent en het potentieel van werkend, lerend en zorgend Nederland optimaal te benutten. Vanaf 2018 start Atria, samen met VHTO, Emancipator en de Nederlandse Vrouwenraad, een onderzoeks- en interventieprogramma met als doel de gelijke posities van vrouwen, mannen en LHBTI’s op de veranderende arbeidsmarkt te bevorderen door het doorbreken van genderstereotype keuzes te stimuleren. Hierbij wordt o.a. onderzocht welke beslissingen in hun persoonlijke opleidings- of werksfeer vrouwen en mannen nemen op cruciale transitiemomenten (o.a. relatie- en gezinsvorming), die bepalend zijn voor hun werkende toekomst. Doordat hiermee inzichtelijk gemaakt wordt hoe stereotype beelden al dan niet leiden tot andere keuzes voegt het een extra dimensie aan het CBS-onderzoek naar de relatie tussen arbeidscontractvorm en relatie- en gezinsvorming toe. Het doorbreken van genderstereotype beeldvorming en het toereikend maken van ondersteunende voorzieningen is het uiteindelijke doel van het onderzoeks- en interventie programma.

• Flexibele arbeid en de gevolgen voor relatie- en gezinsvorming (pdf)
• Enquête Beroepsbevolking
• Stelsel Sociaal-statistische bestanden
• WRR-rapport ‘Voor de zekerheid’ over flexibilisering van de arbeidsmarkt
• Onderzoek Lekker vrij: Vrije tijd, tijdsdruk en de relatie met de arbeidsduur van vrouwen
• Factsheet Economische Zelfstandigheid