Foto: Anna Frank, iStock, 2023

In een gezonde liefdesrelatie is er respect, vertrouwen en veiligheid. Helaas komt het ook voor dat iemand in een relatie te maken krijgt met controle, jaloezie of geweld. Dit geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor jongeren. Er is nog weinig bekend over de ervaringen van jongeren met een lichte verstandelijke beperking (lvb) met daten, romantische en seksuele relaties. Hoe beleven zij liefde? Wat zien zij als normaal gedrag in een relatie? En hoe gaan zij om met situaties waar iemand over de grens gaat? In het onderzoeksrapport Dan kan ik het wel vertrouwen, want ik check z’n telefoon zijn de relatie-ervaringen van jongeren met een lvb tussen de 16 en 22 jaar in kaart gebracht, met bijzondere aandacht voor (ex-)partnergeweld.

Ervaringen van jongeren zelf

Voor het onderzoek is met 23 jongeren tussen de 16 en 22 jaar gesproken. Hun verhalen laten zien dat veel jongeren met een lvb een ideaalbeeld hebben van relaties: je moet altijd bereikbaar zijn, alles met elkaar delen en elkaar veel zien. Jaloezie en controle worden soms zelfs als een teken van liefde gezien. Hierdoor is het lastig om te herkennen wanneer een relatie niet leuk meer is. Online controle speelt daarbij een grote rol. Jongeren voelen zich soms verplicht om hun locatie te delen, voortdurend te bellen of hun telefoon te laten controleren.

Controle als teken van liefde

Sterke gevoelens van verliefdheid en afhankelijkheid kunnen ervoor zorgen dat jongeren gedrag tolereren dat schadelijk is voor henzelf of de ander. Tijdens een focusgroep-oefening over wat jongeren leuk en niet leuk vinden aan daten en relaties, werd jaloezie meerdere keren genoemd als iets positiefs. “Als iemand jaloers is, dan weet je dat hij je echt leuk vindt,” aldus een 17-jarige. Tegelijkertijd gaven deelnemers ook aan dat ‘je eigen ding kunnen doen’ belangrijk is in een relatie. Deze tegenstrijdige ideeën over vertrouwen, vrijheid en controle maken het voor jongeren moeilijk om ongezonde dynamieken te herkennen.

Aanbevelingen

Het onderzoek benadrukt het belang van preventieve interventies die al op jonge leeftijd beginnen. Lvb-jongeren hebben handvatten nodig om emoties te leren reguleren, grenzen aan te geven, ongezonde relatiepatronen te herkennen. En op een veilige manier met seksualiteit en online gedrag om te gaan. Het rapport biedt concrete aanbevelingen en aandachtspunten voor interventies, ouders, opvoeders, en begeleiders. Door de juiste ondersteuning en open gesprekken kunnen jongeren met een lvb zich meer ontwikkelen in hun relaties. En signalen van partnergeweld worden eerder herkend en bespreekbaar gemaakt. Zo blijkt het cruciaal om:

• Relaties en seksualiteit al vanaf 12 jaar bespreekbaar te maken
• Jongeren te leren wat gezonde én ongezonde relatiepatronen zijn
• Controlerend gedrag en jaloezie te herkennen en bespreekbaar te maken
• Jongeren bewust te maken van hun eigen wensen, grenzen en rechten
• Online gedrag en sexting bespreekbaar te maken zonder te veroordelen
• Genderstereotiepe verwachtingen over relaties te doorbreken

Download onderzoek Dan kan ik het wel vertrouwen, want ik check z’n telefoon [PDF]

Wil je meer weten over (ex-)partnergeweld en de relatie-ervaringen van jongeren met een lichte verstandelijke beperking?

Wil je jongeren met een lvb leren wat gezonde én ongezonde relatiepatronen zijn? En hoe je hen kunt ondersteunen bij het aangeven van wensen en grenzen?
Op 26 juni 2025 organiseert Act4Respect i.s.m. Movisie een Webinar ervaringen (ex-)partnergeweld bij lvb-jongeren

Dit onderzoek is uitgevoerd als onderdeel van het programma Act4Respect-Unlimited, een samenwerking tussen Atria, COC (lhbti+ belangenbehartiger) en Rutgers (Kenniscentrum voor seksualiteit en seksuele gezondheid) met als doel (online) seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksueel geweld en (ex-)partnergeweld onder jongeren te
verminderen en prettige ervaringen te bevorderen.