De Egyptische feministe en mensenrechtenstrijdster Mozn Hassan (1979) wint de Right Livelihood Award 2016 (ook wel de ‘Alternatieve Nobelprijs’ genoemd). Ze ontvangt hem niet alleen, maar samen met de organisatie die zij heeft opgericht en waarvan ze directeur is: Nazra for Feminist Studies. Hassan en Nazra worden geprezen omdat zij zich in moeilijke omstandigheden hebben ingezet voor gelijke rechten voor vrouwen.

Right Livelihood Award

De Zweedse Right Livelihood Award is in 1980 ingesteld door de Duits-Zweedse filantroop Carl Wolmar Jakob Baron von Uexküll. Hij vond de Nobelprijzen beperkt in onderwerp en vooral een erkenning van mensen uit geïndustrialiseerde landen. De Right Livelihood Award van 200.000 euro wordt jaarlijks uitgereikt aan personen of organisaties die op een indrukwekkende manier werken aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Hassan en Nazra ontvangen de prijs voor hun bijdrage aan het bestrijden van seksueel geweld tegen vrouwen, het bieden van ondersteuning aan slachtoffers van seksueel geweld en het ondersteunen van jonge feministen en vrouwelijke mensenrechtenactivisten. Hassan droeg de prijs in haar speech op aan “elke vrouw die gevochten heeft voor haar recht, die seksueel geweld heeft overleefd en bestreden en voor alle vrouwen die dagelijks strijden voor hun bestaansrecht.”

Feministe in hart en nieren

Mozn Hassan groeide op in Saoedi-Arabië en kwam in de jaren negentig naar Egypte. Haar ouders verkeerden in kringen van academici en politici en thuis werd er veel gediscussieerd. Hassan is opgeleid aan verschillende universiteiten in Egypte. Na Grieks-Romeinse Studies studeerde ze Civil Society and Human Rights. Haar Master behaalde ze aan de American University in Cairo in 2005 voor International Human Rights Law, met een scriptie over scheiding, polygamie en de Egyptische feministische beweging. Al jong werd ze actief in zowel de vrouwenbeweging als bij diverse Niet-Gouvernementele Organisatie (NGO’s) in Egypte. Als juridisch onderzoeker voor de American University in Cairo had zij projecten onder haar hoede over de Shariá en mensenrechten in MENA-landen (Midden-Oosten en Noord-Afrika). Ook werkt ze als trainer en onderzoeker op het gebied van vrouwenrechten. Ze is lid van het bestuur van het Global Fund for Women, die haar in 2013 de Charlotte Bunch Human Rights Defender Award toekende.

Reisverbod

Op 27 juni 2016 wilde Hassan van Cairo naar Beiroet vliegen om deel te nemen aan een conferentie voor vrouwelijke mensenrechtenactivisten (WHRD). Op het vliegveld bleek dat er een reisverbod tegen haar was uitgevaardigd. Dit had te maken met de NGO Foreign Funding Case, ook bekend als ‘Case No. 173’. In juli 2011 startte de Egyptische regering een onderzoek naar NGO’s, dat in 2012 resulteerde in een rapport van de Veiligheidsdienst waarin alle Egyptische NGO’s werden opgenomen. Op basis van dit rapport kunnen leden van NGO’s worden gearresteerd omdat ze bijvoorbeeld contacten hebben met een buitenlandse organisatie zonder toestemming van de Egyptische regering. De regels zijn vaag, maar bieden de regering ruimte om mensenrechtenactivisten en vrouwenrechtenactivisten op te pakken en een boete op te legggen of een gevangenisstraf te geven. Een uitreisverbod wordt vaak opgelegd en pas bekend op het vliegveld. Hassan was al eerder bij de rechtbank geweest en zou nu voor de derde keer voor de rechter moeten verschijnen. Ook tegen Nazra lopen juridische procedures. Dit lot treft momenteel veel mensenrechtenorganisaties en NGO’s in Egypte.

Nazra

Nazra for Feminist Studies is opgericht in 2007. Tijdens de Egyptische revolutie in 2011 documenteerde de organisatie mensenrechtenschendingen en coördineerde de reacties op het alarmerende aantal gevallen van seksueel geweld tegen de vrouwen die aan de protesten deelnamen. Er werd medische, psychologische en juridische ondersteuning voor de slachtoffers geregeld. Ook was Nazra actief in diverse coalities van vrouwenorganisaties die lobbyden voor het opnemen van vrouwenrechten in de nieuwe constitutie (van 2014), en met succes. ‘Seksuele intimidatie’ werd opgenomen in het Egyptische strafrecht. Daarnaast zet Nazra zich in voor een betere politieke en maatschappelijke participatie van vrouwen, onder andere via mentorprojecten. Nazra organiseert een jaarlijkse ‘Feminist School’, waar zowel jonge vrouwen als mannen een introductie krijgen in gender issues.

Petities

De 57e sessie van de VN Commission on the Status of Women (4-15 maart 2013) eindigde onder meer met de conclusie dat NGO’s die actief zijn in het strijden tegen geweld tegen vrouwen moeten worden ‘erkend, aangemoedigd en gesteund’, onder andere via internationale samenwerking. Deze oproep staat in tegenspraak met alles wat de Egyptische regering doet. Ondanks de grote tegenwerking proberen vrouwenorganisaties en NGO’s hun werk te doen. Internationale NGO’s en netwerken zijn belangrijk, zegt Mozn Hassan in een interview op Vital Voices. Het gaat niet alleen om fondsen en om geld. Vrouwen in Egypte willen werken met echte partners. Egypte verkeert in een overgangsfase en juist netwerken is zo belangrijk. Internationale en nationale NGO’s onderkennen dat belang en steunen Nazra en Mozn Hassan via films en petities op internet.

• Right Livelihood Award 2016.
• Website Nazra for Feminist Studies.
• Interview: Women’s rights activist Mozn Hassan responds to ‘alternative Nobel Prize’, Egypt Independent, 23 september 2016.
• Support Mozn Hassan! Sign the petition. Watch the documentary, Women Human Rights Defenders, 20 september 2016.
• Case History: Mozn Hassan, Frontline Defenders.
• Amnesty International (2013). Egypt: gender-based violence against women around Tahrir Square.
• Aliyaa Shoukry, Rasha Mohammad Hassan (2010).” Clouds in Egypt’s Sky”: sexual harassment.
• H. Mustafa et al. (2005). Building democracy in Egypt: women’s political participation, party life and democratic elections.
• Beth Baron (2005). Egypt as a woman : nationalism, gender, and politics (te leen in de bibliotheek van Atria).